Književne novine

esaekseovovaevs

D|

,

Mića Popović: U PARIZU

ULICA cvw6WoVeeesssovp eee [eee Bee BB Pe 909699. 9P9P

i (Nastavak sa treće strane) đao pregled i prikaz izdanja ove, doneđavna jedine, biblioteke ove vrste u našoj zemlji koja je dosada objavila đeset knjiga. Pisac nije sve knjige prikazao kako to sam u uvodu kaže, onako kako to zaslužuju, on je imao cilj da javnost upozna sa tom bibliotekom, sa pojedinim piscima i'· djelima »koliko radi njih samih, toliko isto rađi onih koji takođe imaju i mogu da kažu nešto na temu ove biblioteke«, To je, valjda, prvi opširnije i ozbiljnije pisan članak o toj temi koji je objavljen u našim časopisima. La

U »Bilješkama«, pored prikaza drugih izdanja »Svjetlosti« i zagrebačke »Prosvjete«, interesantna je bilješka o Branku Rađuloviću, zaboravljenom i danas nepoznatom slikaru iz Mostara, koji je umro u Skoplju 1916 god, Za njegove rađove piBac kaže da po svojim kvalitetima ne zaoštaju za radovima njegovih vršnjaka Račića i Kraljevića. On pledira za izložbu radova i pisanje monografije o tom slikaru. Dušan B. Berić na osnovu brojhe građe i podataka dokazuje »Ko je bio stvarni »Bakonja fra Brne«?”, a d.LA. biše o dvjestogodišnjici Velike enciklopedije. n „~ Pored bogatog i interesaninog sadržaja, kroz najveći dio priloga ovoga broja »Brazde« provejava jedam konstruktivan duh, težnja da se zahvate, prije svega, domaći (bosanskohercegovački) i aktuelni problemi i tematika, ili da se oni alkttualiziraju, da. što je naročito potrebno istaći, mnogi prilozi i radovi budu korisni i u kulturno-prosvjetnom alktivitetu a da pri tome ne izgube ništa od svog literarnog i književno-naučnog nivoa (što se naročito vidi u prikazima wNarodnih lirskih pjesama«, izabramih pozorišnih djela Branislava Nu-

šića i dr.). N. S.

Oabeoeesseojo ana evso eee 009 09. . sevesačesbeo

CRTEŽ

Tođe Ivanovski:

= B «=

»LICI TARSK

"NE. UT. NaV IS Ć

— KNJIŽEVNE NOVINE = JK 1

” M a

M 2 W

| Stana ĐURIO-KLAJN

O:SRGFP-

· KREŠIMIRA BARANOVIĆA

Balet »Licitarsko srce« jedno je od prvih muzičko-scenskih dela Krešimira Baranovića. Koncipovano u, saradnji sa primabalerinom i koreografom Margaritom Froman, komponovano 1994 godine, pod uticajem prvih baleta Igora Stravinskog, u doba velikog uspona evropske moderne muzike, i kao stvaralaštva i kao uticaja, balet »Licitarsko srce« ne dolazi u red onih mnogobrojnih modernističkih pokušaja, koji su se u našoj muzici javljali kao bleđe i bezživotine imita-

· cije savremene evropske muzike, da

bi vrlo brzo bili zaboravljeni, nestali iz žive muzičke prakse i isključeni

·iz njihovog društvenog delovanja. O-

stvaren modernom kompozicionom tehnikom, izražen savremenim muzičkim jezikom, balet »Licitarsko srce« svojim korenom duboko izrasta iz našeg tla, iz naše životne stvarnosti, iz duha naše narodne muzike. Zato je »Licitarsko srce« postalo reprezemtativno delo jugoslovenskog muzičkog stvaralaštva i prešlo slavni put od premijere u Zagrebu (1924 god), preko svih jugoslovenskih scena, Beča, Berlina, Varšave, nekoliko balet-

skih scena u Ceškoj do festivala u *

Edinburgu (1951 g,). Poznata formulacija Eduarđa Erio-a, izrečena na jednom muzičkom festivalu u Frankfurtu, između dva evetska rata, da samo ona zemlja može govoriti o internacionalnoj umetnosti, koja je u umetničkim stvarima najpre naučila da oseća i izražava se nacionalno, dobila je u slučaju »Licitarskog srca svoju punu potvrdu.

Delo koje je dostojno reprezentovalo jugoslovensku muziku u inostranstvu, balet »Licitarsko srce« izvršilo je i znatan uticaj u našem mu– zičkom stvaralaštvu. U njegovoj sadržajno .bogatoj i zvučno rafinirano] partituri nalazili su inspiracije mnog! jugoslovenski kompozitori koji su prilazili muzičkoj stilizaciji i simfoniskoj obradi igračkih motiva našeg muzičkog folklora. U tome je još jedna vrednost i značaj »Liocitarskog srca«. Tematika baleta prosta je i jednostavna: seoski vašar u Hrvatskom Zagorju, ljubav momka i devojke; licitarsko srce kao simbol ljubavi i vernosti; dramski sukob izazvan intervencijom Ciganke. I najzad kao kontrast, data je, u prvobitnoj sadržajno-koreografskoj koncepciji, čisto fantastična igra licitarskih figura, dok se u movoj beogradskoj postavi ta fantastika ipak vezuje, na izvestan način, za realizam seoskog života i Tada, da u sceni pojave austro-ugar– skih vojnika Mranje Josipa dobije i akcente groteske. Kakav libreto baleta daje živopisni okvir ambijenta, skicira skele} dramske radnje i postavlja osnovne emocionalne kontraste. Sve ostalo ima da donese sinteza muzike i plesa.

Polazeći sa stanovišta da je baletska muzika uslovljena baletskim sižeom, prihvatajući, u isti mah, i Dpoznatu formulu ruske »Petorice« da dramska, odnosno baletska muzika mora imati i bitnu vrednost, kao apsolutne muzike i ondđa kada se odvoji od teksta i libreta, Krešimir Baranović išao je za psihologijom baletske radnje, koja obiluje emocionalnim kontrastima i dao deskriptivnu mužiku koja podvlači psihološke mo: mente u zaplitanju radnje, tačno karakteriše ličnosti, njihove akcije i reakcije, i stvara široku i bogatu ritmičku osnovu za razvijanje plesačkog izraza. Posmatrana stilski, muzika Krešimim Baranovića izrasta iz

/

bujne osnove muzičkog folklora. Krešimir Baranović stilizuje folklorne motive, stvara originalno u duhu ritmičkih, melodijskih i tonalnih karakterislika narodne muzike i vrlo retko direkfno citira narodni motiv. Tako konstruisana muzička tematika Krešimira Baranovića razvija se sa logikom i tehničkim „majstorstvom kompozitora koji ume da izgradi i

postavi muzički oblik i da niansira ~

njegove kontraste i zaođeva se u rasRkošno ruho instrumentacije koja tre. peri čudnim kombinacijama fonskih boja i zasenjujućim zvučnim blistanjima. U momentima kada upotrebljava motive' kraćeg daha i manje ekspresivne vrednosti, muzika Krešimira Baranovića živi vitalnom snagom i bogatstvom svoje instrumemta. cije.

»Licitarsko srce« io je široka TIreska zagorskog štimunga, prožeta zavitlanim ritmovima kola. Muzika Krešimira Baranovića, koja je i regulator ritma, i zvučni delkor, i izvor dubokih, plodnih i bogatih emocija i pokretačkih sugestija, daje vrevu i šarenilo seoskog vašara, svečano praz nično raspoloženje, poetični štimung polja, nad kojim freperi pesma i od-

Maša Živkova:

OOIITIIIIIIII III III IIIII III o... · Dušan

........

GS3m na granici. Samo jata,

i oblak, i brazde nedogledne. RBta rade moji? i Da i je svati

u selu mom, il sna — da sjedne bezbrižno, na pragu, s hukom mlina? Aj kako bih dok suton pada

svio se međ svoje, ko nekada, zagnjuren u mođri vir daljina:

sfteesoeeeooyeeee8

........

Motrim na lišće, na stope, trave, na staze (kud i kog dovode?)

na, bagrem, na sjenke što se jave, na ptice, na šapat, nemir vode. Raste li topot?

Koraci zbore? ·

Još mjerim oblak: kud je nago! Za leđima ja sanjam zOre, livađu meku, borje drago.

/

8 —

.Pijem mrak — i mraka vriju vrela;

„dok s vjetrima se razgovara!...

jekuje svirala, ritmičku dinamiku na. rodnih igara i fantasžiku onoga što dva zaljubljena bića vidđe u simbolici licitarskog srca.

Kao sinteza muzike i igre, »Licitarsko srce« Krešimira Baranovića odraz je životne snage našeg naroda, njegovog toplog i intenzivnog emocionalnog života, njegovog vedrog i optimističkog shvatanja sveta i života. Kao takvo, »Licitarsko srce« potstiče u nama veru u vrednosti i lepote života, podiže naš životni tonus, razdragava naša najplemenitija osećanja i čini nas boljim.

U stilizovanom, živopisnom, .vedrom i svetlom dekoru Miomira Denića, sa kojim je koloristički sinhronizovana ukusna kostimska oprema Milice Babić Jovamović, u režiji i koreografiji Dimitrija Parlića, zasnovanoj na stilizaciji koreografskih elemenata na” šeg igračkog folklora, pod muzičkim vodstvom dirigenta Oskara Danona, u tehnički temeljno postavljenom i solidno uvežbanom igračkom ostvarenju solista i ansambla baleta Narodnog pozorišta, »Licitarsko srce« Krešimira Baranovića pretstavlja naj dalji izvođački domet beogradskog baleta.

IZ VOLOSKA

SAM NA GRANICI

Za leđima ja svijam blago: spi, zemljo moja, spi spokojna! Bdijem.

Nad svime. Bdijem mrakom,

granicom što se razmijela ·.

s hiljadu muklih staza, studi

— nad svim su sađa, moje grudi! Ne blijedi, ne tuguj majko stara, spi, dobra moja, spi spokojna sad mjesec ljubi mrkog vojna,

Stojim, na međi. Mraz se hvata, obzorjem vaDpe oči žedne.

Sam na granici,

Samo jata.

I oblak. I brazde nedogledne... |

”

1. 0 —

seosssessoo.o.eo.obooWasoseoeosooosooooooeo veso ooo eee eOeOPO.

|

i –

|| Branko DRAGUTINOVIĆ NC

/

PETI ABONENTISKI

KONCERTI BEOGRADSKE

FILHARMONIJE —

Poslednji koncert Beogradske fil_ harmonije, pod upravom Mihaila Vuk dragovića, imao je po svom programu izuzetne draži. Relko izvođena dela kod nas »Smrt majke Jugovića« od Miloja Milojevića, Mocartov koncert za flautu, harfu i orkestar i Listova Paust-simfon'ja uneli su osveženje u inače standardni, skoro šablonski repertoar naših simfoniskih koncerata. Program ovog koncerta, na kome je izvučena iz zaborava, trideset godina pošle svoje premijere, Milojevićeva

simfoniska poema, na kome je izve--

deno, prvi put posle rata, jedno od najkrupnijih dela iz oblasti programske muzike — samo je potvrdilo mišljenje da u našoj muzici, a u svetskoj simfoniskoj literaturi pogotovu, postoji još niz dela koja su kod, nas ili zaboravljena ili čekaju da buđu prvi put prikazana.

Milojevićeva simfoniska poema oslanja se u osnovnim potezima na uzore izrazitih zastupnika tog roda u muzici, pre svega Riharda Štrausa. Milojević, inače u svim svojim kompozicijama tesno vezan za literaturu, za program inače podložan prenošenju vizuelnih i tekstuelnih impresija u muzičko delo (napisao je svega jedno delo iz tzv. apsolutne muzike, 6o-

natu za violinu i klavir, a čak i u ka_,

mernim delima drži se programske osnove), i u ovoj, poemi sam proširuje, takoreći dramatizuje i Mopunjuje pomatu narodnu pesmu. Herojskom, tragičnom zbivanju i borbenom čelementu, međutim, on dodaje element sudbinski, koji ne postoji u narodnoj poemi. Muzički, Milojević doslovce prati tekst, koji je sam pisao za podlogu svojoj kompoziciji, sredstvima koja su mešavina i pomirenje impre~

sionizma i ekspresionizma, dramatike ,

i lirizma. .Ovo iskreno rađeno delo, koje ima lepih muzičkih misli, ima međutim praznina u formalnom sklopu i u instrumentaciji. Ono traži, a i zaslužuje, da se preradi u smislu većeg kondemzovanja cele muzičke materije i bogatije i svežije instrumenta. cije.

Mocartiov Koncert za flautu, harfu i orkestar već po izboru solo-instrumenata oličuje i dočarava svoje stilsko poreklo, tipični rokoko, a među koncertima salcburškog majstora on je jedan od najplemenitijih i najčednjjih kako po lepoti: tematskog materijala tako i po rafinovanoj obradi. Kamernog &tila, u osnovnom obeležju suptilan i tanan već po vodećim instrumentima, ovaj koncert nosi donekle i karakteristike francuskog duha, odnosno sredine u kojoj je Mocart komponovao ovo delo. Te osnovne stilske oznake Mocartovog dela doneli su u Svojoj interpretaciji i solisti i orkestar: Jakov Srejović (flauta) pokazao je ritmičku sigumost i težnju za negovanjem tonskih kvaliteta svoga instrumenta, Josip Pikelj (harfa) lepu muzikalnost, neposredno i imteligentno tumačenje i tehničku sigurnost. Mihailo Vukdragović kao pratilac bio je u skladu sa Wiskretnim, kamernim stilom OVOg dela.

Izvanredno krupnom zadatku je di_ Tigent prišao izvodeći Listovu Faustsimfoniju, delo koje »po zamašnosti oblika, po osnovnim komturama, po formalnoj sličnosti potseća donekle na Betovenovu Devetu, iako se po svojoj programskoj liniji direkino nadovezuje na Berlioza. No za razliku i : Berlioza i od klasičara simfonije, List

”

se ne ograničava na klasično probisani broj «ma sonatnog oblika, nego se služi većim brojem iema, koje pretrp_ ljuju mnoge irausfommacije i alteracije, odgovarajući r·oetskoj osnovi. Tri \ stava ove Listove simfonije naliče u svom spoljnom vidu na tri stava u-

običajenog sonatnog oblika, ali eadr-

žajno ona daju muzičku evokaciju tri lika iz Geteove drame: Fausta, Margarete i Mefistofelesa; ta tri stava ni-

kako nisu verno sleđenje drami; ta tri

stava, koja.je List nazvao ; Charakterbilder«, dočaravaju određene Kkom_ ponente idejnog i osećajnog sveta tih Geteovih likova. Listu je bila bliska ne samo legenda kojom se Gele Dpo-

služio nego i njegov poetski jezik i.

njegova dramatska snaga. Veoma mnogo muzike u svim mogućim oblicima je napisao na temu Geteove drame, čak su se, može se reći, baš na planu »Fausta« izukrštali uticaji četvorice velikih pretstavnika romantizma: Berlioza, Lista, Šumana i Vagnera; koliko je nama poznato od sve te muzike — i koliko se može tražiti "od muzike da bude vemi tumač teksta — Listova simfonija je najadekvatnija i najkongenijalnija ovom literarnom sadržaju. Današnjem sluša= ocu ona će se činiti zamorna, duga, mestimice sentimentalna. Nije li to posledica naše nesposobnosti da se uživimo u osećajnu i misaonu sferu nama vremenski tako dalekog romantičarskog pogleda na svet?

/

Izvođenje ove a&imfonije zahteva j

istrajni, marljivi, minuciozni rad od duže vremena. Mihailo Vukdragović je uspeo da dostigne maksimum dometa koji se može postići u skučenim radnim uslovima. On je u interpretaciji ove partiture, temeljno proučene, uspeo da dočara kako njenu osnovnu romantičarsku liniju tako i · njene lirske elemente. Solista Stjepan Andrašević, mada ne sasvim sviknuf na s&tilske i ritmičke zahteve koncertnog, oratorijumskog izvođenja, svojim lepo obojenim glasom i svojom

muzikalnošću uspeo da iznese solo- ~

partiju sa mnogo draži. Muški hor CD JNA zvučao je sočno i plemenito? i spretno se uključivao u tok izvođenog dela. = “

Ostaje da zabeležimo, pored niza lepih impresija sa ovog koncerta i jednu tužnu: koncert sa ovakvim programom koji se ne može čuti svakog dana, nije bio posećen do poslednjih stolica, A to je samo šteta za one koji nisu bili.

== O

77

ZR

Li

3 OJ

Mića Popović: SA MONMARTRA

— 8 —

cuske, ali sve to ukazivanje na prošlost, na mediteransku civilizaciju ,nije moglo moju susjedu razuvjeriti ,da bi priznala da'u tom starom svijetu ima nešto naročito dobro. Džentimen iz Nju Džersia podupro je tvrdnje moje subesjednice, pripovijedajući da je i on bio kroz Evropu prvi puta, da je mnoge gradove vidio, ali da mu se nisu mnogo dopali, da je posvuda gledao samo neke stare zgrade i neke ruševine i muzeje. Nigdje ništa nova; u doba tehnike i industrijske produkcije nesumnjivo je Bvropa zaostala, te je na vrlo niskom stupnju civilizacije. A mora se. priznati da je taj »stari kraj« za turiste vrlo zanimljiv „ali nema velikih mogućnosti, standard je nizak i ekonomski je razvitak slab prema mogućnostima i razvitku u Novom Svijetu. Kod crne kave ta je konverzacija postala naročito živa. Na drugim se stranama raspredao sličan razgovor o doživljajima i impresijama, koje su američki putnici ponijeli iz Evrope. Jedino konverzacija nije takla tri dječaka što su se skupili ma naslonjačima preda mnom. Snuždeno su se držali, bojažljivo su pogleđavali u svoje tase, i nisu znali što bi počeli s njima. Bila su to tri dječaka, od osam do devet godina, jednakog rasta i oblih ošišanih širokih glava. Odjeveni su bili u prevelike konfekcione kaputiće i hlače. Međusobno su prestrašeno nešto šaptali, na sva pitanja i nutkanja stjuardese u svim mogućim jezicima nisu odgovarali, već su se na SVa ta nagovaranja sve više stiskali i uvlačili u velike naslonjače. Pričinjali se kao neke prestrašene ptice, što svojim očicama pogledavaju odakle će ih kakva Velika šapa zahvaliti. Za tu se prestrašenu djecu počeli svi putnici zanimati, šta je s njima, odakle su i kako to da putuju sami. Na sve upite djeca su bila nijema i nisu odgovarala ni slova. Znala je stjuarđesa, prema pasošu da su ti dječaci američki državljani i da ih je jedan činovnik američkog &onzulata doveo na aerodrom i tamo predao njoj, da ih ona preda dalje u Bostonu tamošnjoj upravi. Ona je u dvoumici, što bi počela, s djecom se ne može sporazumjeti ni u jednom njoj poznatom jeziku. No kad je jedan od tih mališana pokazao na čašu i prošaptao u uho svom bratu riječ »vode«, stvar se razjasnila i ja sam pneholice

ostao interpret. Bio sam jedini u čitavom avionu

oji se mogao bar donekle svojim hrvatskim jezikom sporazumjeti s tom djecom. To su bila tri slovačka dječaka, koja su nakon đugih i mučnih napora mogli biti istrgnuti iz šapa kominformovske okupacije. Roditelji su im bili američki državljani i tražili su svoju djecu. Čekaju ih u Filadelfiji, a djeca putuju od ruku

-- —— C_J — —_-—___———K—Z- ——— (Z——

>

„O a _____________________________________________-. —

do ruku nepoznatih službenika iz svog sela kraj Bratislave do daleke PFiladelfije. Sutra će biti već kod roditelja.

Nakon rješenja lingvističke zagonetke malih ame-

| ričkih državljana, ohrabrili se oni, pojeli slasno ve-

čeru, dobili čokolade, bonbona, limunade i svih mogućih poslastica ,od putnika i posade, Ostavio ih je strah i počeli se po avionu fakinariti, tako da sam bio zamoljen, da energično interveniran. Da te dječake opet umirim, trebalo ih je stjerati na naslonjače i vezati, jer se avion počeo jače ljuljati. Duboko pod nama Žžmurila su svijetla svjetionika, bili smo nad kanalom. Kišilo 'je. Servis je bio sklonjen, i mi smo, kožnatim pojasima vezani o naslonjače, pokušavali spavati . |

Kad je na mojem satu kazalo pokazivalo da je prošla ponoć i kad su još zvučno hrkali Egipćani debelih usana i podbuhla lica, pristali smo u Šanonu, u Irskoj. Među svjetlećim znakovima pod reflektorima usporavao je naš avion na pisti svoju brzinu, te se u velikom zaokretu zaustavio nedaleko pred rasvjet-

ljenom izduženom zgradom. Reflektori su jasno iscr- | ·

tavali snopove pljuska, lijevalo je. Vjetar je dizao kišne velike kabanice s kapucama službenika na aerodromu. Trebalo je izaći, avion se naime prije svakog prelaza Atlantika naročito pregledava, čisti i snabdijeva sa svim potrebnim. Naš se sprovod žurno probijao kroz kišu i vjetar do stanice. Istovremeno se penjale na krila naše metalne ptice zamumuljene i zakukuljene figure, te počele rastvarati, kuckati i pregledavati čitav stroj. Avion je u poMwimraku aerodroma kroz mrežu pljuska poprimio izgled mekog pretpotopnog zmaja, kojeg su uhvatili ,i sad ga vezuju nekim čudnim sponama patuljci iz priče. Otvaraju mu utrobu, osvjetljuju rupe na krilima, dižu neke na-. prave i vrzu se oko stroja i po stroju užurbano, i spretno u brzom tempu ,samo da im zvijer ne bi izmakla. i IR 7 Mokri uleteli smo u čekaonicu. Pod ceradom dotrčala je naša stjuardesa zajedno s dječacima u smijebu i cičanju, a uistinu naš exodus pod kišom bio je smiješan. Svi smo tražili topli čaj. Nitko nas nije pitao ni za papire ni za dokumente, ma da smo bili u Slobodnoj Irskoj. Dvojezični natpisi to su jasno pokazivali. Sve je bilo uredno, sve je sjajilo čistoćom u toj čekaoniči ,kao i MA svim drugim prostorijama. Veliki naslonjači i divani od kože „niški okrugli stolovi, debeli sagovi i mnogo cvijeća. „Na zidovima izvješeni crteži irskih značajnih pejzaža od irskih

umjetnika, nikakve fotografije. Te su se nalazile u prostorijama kraj voznih redova pojedinih zračnih linija. „Plakati tih linija bili su naročito ukusni i na vrlo visokoj umjetničkoj razini..Pred tim sam plakatima imao vremena, jer smo dugo čekali ,da se sjetim i naših plakata. Svaki od nas prikraćivao je čekanje poslije čaja kako je več znao. Mali su Slovaci spavali. Egipćani i Kanađani vodili su vrlo glasnu diskusiju o ekonomskim pitanjima, tako da su se neke dame zgražale i s negodovanjem pogledavale na tu grupu. Austrijanika pisala je razglednice. Jedan ćelavi suputnik s lulom slagao je pasiance, dok ga je njegova supruga brižno u njegovom ozbiljnom poslu korigirala. Neki su se ljutili kod telefona, jer nikako nisu mogli dobiti spoja. Avionska se posada zasebno zabavljala sa svojim kolegama drugih francuskih aviona. Kad je nakon dva sata čekanja službeni zapovjednik aerodroma javio da je sve u redu, ispio se koktel i ubrzo smo se spremili kroz kišu da se ukrcamo u naš aparat. Bilo je nešto prije dva sata poslije ponoći po engleskom vremenu. Crvena linija na geografskoj karti „koju smo sad imali preletiti, bila je dosta duga. Na pokretnim stepenicama u avion netko se našalio rekavši da se ne smije ući u avion s lijevom nogom, jer to nosi nesreću. Stvarno je jedna odebela dama iz Mičigena zastala na posljednjoi stepenici i ušla kuražno desnom nogom u avion. Ostali putnici i posada prsla je·u smijeh, a dama iz Mičigana zamumljala je kroz zube riječ Dakar. Upravo su se prošle sedmice. srušila redom po dva aviona iste linije, ali o tom nije trebalo govoriti u pristojnom društvu, a pogotovo ne u avionu.

| Udarac vratima aviona, crveni znak za vezanje, signali, početak gibanja, sve brži prolaz među reflektorima, zatim različne boje svjetiljaka kroz maglu i mi smo uzletili u noć. Na momenat su još zažmurila \svijetla evropskih svjetionika duboko pod nama. Više se ništa nije vidjelo. Ponijela nas krila u tamu ponad beskrajnog Okeana. Dok se naša metalna ptica uzđizala, njihali smo se kao da smo u malom čamcu na uzburkanom moru, a kađ je nadletjela vjetrove i bila već visoko, utroba je naše ptice postala nekim stabilnim vagonom. Pričinjalo se kao da taj vagon miruje, jedino se osjećala vibracija motora. Ta je prolazila kroz metal, kroz čitavu materiju uokolo nas i kroz nas Wame. Taj jednakomjerni zuj i brujanje četiri motora prolazilo je kroz sve kosti. I na mo-

mente imao sam osjećaj, kao da sam kod zubara i da mi buši bušilicom zub i da tome bušenju nema kraja.

Crveni se signal utrnuo, prigušilo se i svijetlo u zračnom brodu. Vrijeme je spavanju ,i svi se ozbiljno Jedan je dio brzo usnio, drugi su se činili kao da spa namještali za noćni počinak, putnici i dio posade. vaju, a treći su se trajno namještali, grickali čokoladu, žvakali gumu, sisali citrone i pušili, Djeca su pozaspala, jedino jedna mala stalno je mučila sve oko sebe, a najviše svoju »mamy. Bilo je to pravo razmaženo dijete, koje se nikako nije moglo umiriti, a

ı još manje zaspati tako dugo dok je nije njezina stara baka u svom krilu uljuljala u san. Kod tog njihanja otkrila se, kutija s malom Kkrletkom, u njoj je bio šćućuren mali kanarinac, kao slijepi putnik. Ne bi bilo nikakvo čudo, da se u nekom neseseru obreo još kakvi mali dragi kudravi pinč, isto kao slijepi putnik. Kako su odmicale noćne ure, postajalo je sve hladnije, i zadah benzina bio je sve intenzivniji. Činilo mi se da je taj zadah pomiješan s vonjem pripaljenog šećera. Uza sve to, drijem je obuhvatao i pobjeđivao cijelu našu ekipu. San je pomalo savlađivao i one najnemirnije suputnike. Drijemovne svijesti prelazile su u polustanja između jave i sna, u neko bunilo, u kojem su se javljali još pojedini svijesni momenti kao osvjetljene hrpe nekog tmurnog kaosa. Stanja kad se javljaju momenti iz prošlosti, sjećanja, javljaju se stereotipni snovi ,koje čovjek sniva kroz život uvijek ponovno. Izviruju lica i pokreti u kolopletu uspavane svijesti. Bez reda i bez ikakvih jasnih veza. Nadiru, premeću se, izmiču, da bi se opet u prerušenom obliku ukazali. Ja letim, lebdim... Palili su slavu na procesiji pred crkvom u Ogulinu. Mnogo je goluba uzletilo, i ja letim i moja! me mati ne može stići ,ali ja ću zakasniti na ispit. Ne! Zatvorena su rafa škole, ispita nema i prošao je. Šta ću sad?

... Stroj jednakomjerno bruji, vibrira čitav brod, mi letimo... Topovi i bubnjevi i zastave. Šopenov

posmrtni marš, i opet bubnjevi i salve. Ispod nas pro- |

laze povorke nekih strojeva, sve se trese. Mi ne letimo više nad građom, već smo u nekom irealnom prostoru kao da smo se zapleli o neke crte, neke kubuse, neke polutke i prizme ,koje su prozračne. Ponestaje mi

zraka. I opet bubnjevi, i čuje se, bruji jedna prizma ....

... Pipam hladni metal naslonjača, budan sam. Motori bruje i čitava kabina zračnog broda spava. Mi letimo. Samo da zaspim! Da bih konačno zaspao, počinjem brojiti kao kod narkoze: 23, 24, 25, 27, 31...

... Ponavljam neke stihove i u đvoumici sam, da li sanjam ili sam budan. Tarem oči, ipak sam budan.

Omnibus vibrira, Motori rade, Odškrinula se vrata

7. UI