Nova Evropa

ska Crkva je internacijonalna, često političko orudje moćnih evropskih vladarA4; ona je bila ustanova sa najviše teološkoga u sebi, pa bi pristajanje uz nju značilo nesumnjivo pristajanje u službu jačeša, kome bi se moralo biti sluša i agent, Sava se nije oduševljavao Hrišćanstvom i Crkvom radi njihova teološkog učenja, već radi mogućnosti socijalno-političkoš djelovanja; Zapadna Crkva je prevashodno nalazila raison а егге svoje egzistencije u svom teološkom učenju. Ona nije bila ni nacijonalna, a još manje državotvorna; dakle, ona nije mogla da zadovolji Savine potrebe ni kao Crkva, kad već nije mogla da bude poželjan saradnik i jednomišljenik zbog svoje moći i neizbježne hešemonije, Da je Sava bio više hrišćanin nego državnik, da je bio više rob nego slobodnjak, da je bio više plašljivac a manje junak, — on bi pristao bio uz Crkvu svoga oca i brata i osnovao Katoličku Crkvu wu Srbiji, :

Vizantija је bila u raspadanju, podijeljena na tri nesigurne države, gotova da se svakog časa sruši uslijed najmanjeg pofresa. A Istočna Crkva bila Je tradicijonalno i faktično vezana za Vizantiju, — bila je u njenoj službi i radila je u duhu akcije na obnovi Istočnog Carstva. Razlike, u ono doba, izmedju Istočne i Zapadne Crkve u njihovu dogmatskom učenju bile su, naročito za lajičko oko, jedva primjetne: sa čisto teološkog stanovišta bilo je nevažno kojoj Crkvi treba da se pripadne: pri toj odluci bilo je važnije, obratiti pažnju na samo ustrojstvo ı političko djelovanje jedne ı druge Crkve nego na njihovo uče» nje, Savi je trebala iz nacijonalno-državnih razlo84 nacijonalna Crkva, i bez obzira na njenu teologiju. Bile su tri mofućnosti: ili Istočnu, ili Zapadnu, ili pak osnovati neku novu; ova treća mogućnost je odmah otpala iz mnogih razumljivih razlo8d4, a i zbog toa što Sava nije bio nikakav osnivač religije ili iskusan teolog, Ostale su dvije mogućnosti i Sava se odlučio za Istočnu Crkvu, Jer mu Zapadna nije konvenirala iz navedenih razloga, Od Crkve slabijeg susjeda lakše se bilo otcijepiti neBo od one jačega; a kako se radilo samo o tome da se uzme za srpsku Crkvu samo hrišćanska teologija »legalnim« putem, dok bi se ostalo silom osvojilo, logično je bilo da se Sava obrati istočnom Бозродати {Nikejskom Caru) za dozvolu da započne rad oko osnivanja Crkve u Srbiji, sa narodnim jezikom i nacijonalnim | Ssveštenstvom. Što je Vizantija bila slabija, to je za Savin plan bilo „više pogodnosti da se izvede, Blagodareći toj njenoj sla-

bosti, Sava je i uspio u svojim nastojanjima,

I kad promotrimo motive koji su nagnali članove dinastije Nemanjića da stupaju u vezu sa Rimom, vidjećemo da su bili uglavnom političke prirode, Nije se tu radilo o stupanju pod okrilje Zapadne Crkve iz nekih religijoznih obzir4, kao što se nije prišlo ni Istočnoj Crkvi iz tih razlo84, već se prilazilo moćnijem susjedu kada je bila potreba da se dobije njegova zaštita;